Zaterdag première van 'De Internationale'

Ontwaakt, verworpenen der aarde, en gaat kijken naar ,,De Internationale'', een literaire voorstelling van Tom Naegels, Annelies Verbeke en Max Temmerman. WE treffen het trio een paar dagen voor de première van aanstaande zaterdag in CC De Kern in Wilrijk. Tom Naegels en Annelies Verbeke brengen de voorstelling op het podium, Max Temmerman regisseert.

Het idee om ,,De Internationale'' als motto te nemen, lijkt er eentje uit de koker van Tom, een kind uit een rood, vrijzinnig nest.

Tom Naegels: Inderdaad, maar dat motto is vooral tongue in cheek hoor, een noemer waaronder we de voorstelling scharen, nadat we eerst hadden besloten waarover ze in essentie moest gaan. En dat was reizen: wij in het buitenland, buitenlanders in België en, bij uitbreiding, 'het verwonderd kijken naar de wereld rondom ons'.

Annelies Verbeke: De Internationale vat samen waar ons werk kruist. Bovendien is die link niet zo vreemd, want ook de socialisten hebben vakantiekolonies voor kinderen. De democratisering van het op vakantie gaan, past bij de sfeer van de voorstelling.

Waarheen leidt de reis zoal?

Verbeke: Omdat ik onder meer voorlees uit Reus , ligt Australië natuurlijk voor de hand. En bij Tom komt de Pakistaanse vriendin uit Los in beeld, maar we brengen ook nieuw materiaal mee: ik bijvoorbeeld een kortverhaal dat zich afspeelt in een Vlaams veld, maar dat zou evengoed Scandinavisch kunnen zijn.

De brochure belooft ook een reis door emoties.

Verbeke: Toen we onze selectie teksten naast elkaar legden, hebben we verrast vastgesteld dat de klemtoon op humor ligt. We hebben allebei dat geïroniseerde sentiment in ons werk. Maar ook andere emoties komen aan bod – literatuur verenigt nu eenmaal alle emoties.

Naegels: We zijn geen van beiden introverte schrijvers die enkel graven in de eigen psyche. We beschrijven de wereld rondom ons. Alleen heb ik een journalistieke inslag, en ga ik verder in mijn betrokkenheid; maar dat is goed voor de afwisseling in de voorstelling.

Max Temmerman: Het is een mooie mengeling geworden van ontroering en tristesse, die plots kan omslaan in de meest absurde humor. De voorstelling is als het leven: een lach en een traan.

Die wereld waar jullie verwonderd naar kijken, is die nu groot of net klein?

Verbeke: Groot, want we zitten niet langer gevangen tussen onze eigen grenzen, maar ook klein, want net daardoor lijkt niets nog echt exotisch. Toen ik Reus schreef, heb ik over de grote ontdekkingsreizen gelezen, over de tijden waarin kaarten nog blank waren. Dat vond ik heel intrigerend. In Reus komen de hoofdpersonages tot de conclusie dat er niks meer te ontdekken valt.

,,Men reist omdat het leven niet werkt, of om de dood te ontlopen'', zegt Hannah, een van de twee zussen uit ,,Reus''.

Verbeke: Mijn personages zijn gelukkig zwartgalliger dan ik ben, maar er zijn mensen die dwangmatig reizen, als onderdeel van een algemenere, continue zoektocht naar nieuwe impulsen. Zelf reis ik heel graag, maar soms brengt reizen ook stress met zich mee. Iedereen heeft wel herinneringen aan familievakanties die eindigen met ruzie van achterbank naar voorbank.

Naegels: Opmerkelijk aan dat nieuwe reizen naar verre streken is dat mensen er een duidelijke verwachting bij hebben. Ze denken dat ze door de muur van een authentiek Afrika kunnen breken en zijn dan teleurgesteld omdat het te veel lijkt op wat ze kennen. Men reist nu om een ander mens te worden. Dat dit niet lukt, zorgt voor frustratie.

Verbeke: Ironisch is ook dat de meest authentieke plekken nu net de meest toeristische oorden worden, net omdat er zoveel mensen op zoek gaan naar een authentieke ervaring…

Naegels: We leven met mythes over ongerepte culturen, terwijl zelfs een programma als Toast kannibaal al echt naar extreem afgezonderde stammen moet trekken om die nog te vinden.

Toen ik vorig jaar in Arusha in Tanzania was, stelde ik vast dat de meeste stads-Masai in jeans rondlopen, bier drinken en biljarten. Waarom viel mij dat zo sterk op? Omdat het heel erg botste met het beeld dat ik van de Masai heb. Als je dan authentieke Masai in hutten ziet, denk je dat je in een Disneydorp voor toeristen bent aanbeland.

Verbeke: De mensen willen zich op reis verliezen, maar ze worden ermee geconfronteerd dat ze niet buiten hun westerse perspectief en hun eigen psyche kunnen treden. De dingen waar je in eigen land niet mee om kunt, zijn vaak de dingen waar je ook in het buitenland niet mee omkan.

Temmerman: Weet je, ik heb in België nog niks gezien, wat zou ik dan in de rest van de wereld gaan zoeken? Voor mij is zo'n productie, waarbij we twintig Vlaamse dorpen leren kennen, mijn vakantie. Ik kijk er al naar uit om overal te vroeg aan te komen en dan bijvoorbeeld de Grote Markt van Evergem te bezoeken.

Waarom wilt u net met Tom Naegels en Annelies Verbeke door Vlaanderen trekken?

Temmerman: Omdat zij de interessantste jonge, Vlaamse auteurs van het moment zijn en ik graag risicovolle voorstellingen maak, waarvan ik op voorhand niet weet wat de combinatie zal opleveren. Ik heb twee schrijvers die ogenschijnlijk niet veel met elkaar te maken hebben naast elkaar gezet, gezocht naar kruisverbanden in hun oeuvre en dan getracht daar een thema uit te puren. Dat was een risico.

Met twee bestsellerauteurs is dat toch ook een berekend risico?

Temmerman: Oké, en een best of van Tom en Annelies was ook makkelijk geweest, maar nu hebben we wel een thematische literaire voorstelling gemaakt.

Laat me even citeren uit ,,Los'': ,,We leven allemaal in een beperkt groepje gelijkgezinden.'' Zijn jullie ,,gelijkgezinden''?

Naegels: Literair verschillen we nogal, maar als mens zitten we – denk ik – wel in dezelfde peer group . Eigen daaraan is dat je heel snel merkt dat het klopt, terwijl het contact met iemand die erg van je verschilt, lastiger verloopt.

Verbeke: Toen Tom en ik elkaar vorig jaar leerden kennen, klikte het meteen. We komen allebei uit een socialistisch nest, hebben gescheiden ouders, hebben in het gemeenschapsonderwijs gezeten… Maar ik ben ook iemand die altijd tussen heel verschillende sociale milieus heeft gependeld. En omdat ik graag mijn vrienden behoud, ga ik bijvoorbeeld nog altijd om met mensen uit de lagere school die nu arbeider zijn.

Naegels: Ik probeer er tegenin te gaan, maar ik stel vast dat mijn interesse in andere groepen grotendeels journalistiek of literair blijft. Omdat ik wil weten hoe de wereld in elkaar zit, stap ik uit mijn eigen kring, maar emotioneel blijf ik er toch het liefst binnen – al heeft dat ook te maken met verlegenheid.

Zo'n podiumbeest, verlegen? Is het niet eerder Annelies die het zal besterven als ze straks het podium op moet?

Verbeke: In mijn jeugd stond ik geregeld op een podium, want ik speelde in een band. Maar voorlezen uit eigen werk vond ik aanvankelijk wel vreemd, ja. Ik vond dat je literatuur moest lezen, niet er gaan naar luisteren. Uiteindelijk heb ik die literaire voorstellingen toch leren appreciëren.

Naegels: Bij mij ging het heel anders. Ik ben ermee begonnen vanuit de hysterische, hyperambitieuze gedachte: 'Ik moet dat doen! Tom Lanoye is ook zo begonnen!'. Ik sprong op tafels, ontblootte mijn bovenlijf, riep en tierde, maar wat ik dan precies op dat podium kwam doen, wist ik niet. Zo heb ik ook eerst besloten: 'Ik wil columns schrijven' en pas nadien heb ik me afgevraagd wat ik ermee wilde doen. Intussen sporen mijn activiteiten wel meer en meer met wat ik wil zeggen en wie ik ben.

Temmerman: Mijn plek is achter de schermen. Ik regisseer omdat er een grote behoefte is aan dit soort producties. Naast die van Behoud de Begeerte, zijn er nauwelijks belangrijke literaire podiumproducties. Dat tekort merk je zowel bij de artiesten, die graag mee in bad springen, als bij de programmatoren, die eens graag uit een ander vaatje tappen, als bij het publiek, dat enthousiast reageert.

Jullie hebben er voor de scenografie en de vormgeving het jonge duo Unfold bijgehaald. Is dat om jullie gebrek aan acteertalent te verhullen?

Temmerman: Ik ken veel straffe artiesten in allerlei disciplines, wier talent nog te weinig wordt uitgespeeld. In plaats van altijd met dezelfde mensen te werken, geef ik liever een nieuw ontwerpersduo de kans om het decor te maken. Ik vind literaire producties vaak te eenduidig, te proper, te saai. Daarom hebben we er ook Patrick Calvelo bijgehaald om soundscapes te maken. Hij is gitarist bij Coem en Watilla en de meest miskende singer-songwriter van Vlaanderen. Ik zie graag een chemie tussen al die mensen ontstaan en geef iedereen, hoe klef het ook klinkt, graag inspraak.

Jullie zitten de komende tijd aan elkaar vast. Gaat dat lukken?

Naegels: Nu ja, het is niet zo dat we Metallica-gewijs een jaar lang in dezelfde bus moeten zitten, elkaars zweetvoeten moeten ruiken…

Verbeke: En elkanders alcoholproblemen moeten trotseren.

,,Makkers, ten laatste male'', wordt het een fijne voorstelling?

In koor: Ja!

De Internationale, première op 23 september in CC De Kern in Wilrijk (03-821.01.36). Daarna is de voorstelling nog te zien in Bierbeek, De Borre (30/9), Leuven, Wagehyus (11/10), Hasselt, De Doos (14/10), Evergem, CC (18/10), Mechelen, Stadsschouwburg (21/10), Brussel, KVS en De Buren (25/10), Bornem, Ter Dilft (2/11), Nieuwpoort, Zaal Iseland (3/11), Houthalen-Helchteren, Casino (10/11), Lier, De Mol (17/11), Schoten, CC (18/11), Strombeek, CC (25/11), Tongeren, De Velinx (29/11), Antwerpen, Arenbergschouwburg (30/11), Sint-Niklaas, Schouwburg (23/1).