Een heel goeieavond en welkom op het boek van Tom.

Ik schrok even toen ik gisteren de mail van Tom las. Ik dacht dat ik er vanavond ging vanaf komen met enkele vragen aan Tom over zijn Beleg. Maar neen, er werd meer van mij verwacht. Ik moest ook een  inleiding geven. Zo stond het er: "Een inleiding waarin jij iets vertelt over het boek – waarom je het graag hebt gelezen, wat je van mijn werk vindt, wat je er zelf in terugvindt."

OK. Dus ik heb het boek grààg gelezen. Tom verwacht niet minder dan een laudatio. Gelijk heeft ie natuurlijk, het is ZIJN avond en ZIJN boek en voor negatieve recensies zijn er altijd nog die omhooggevallen literatuurjournalisten die het hebben over hoe Tom "de werkelijkheid ausculteert" en dat soort dingen. Neen, Toms boeken kan je tenminste zonder Van Dale lezen. En wie mij kent, weet dat ik dat zeer weet te appreciëren.

Net als ik Tom al jaren weet te appreciëren. Zoals velen onder u wellicht ken ik hem vooral als columnist in De Standaard. Elke zaterdag kruip ik na het ontbijt weer met Tom in bed. Zijn commentaren zijn heel vaak scherp en confronterend voor wie net als ik soms vastzit in de waan van de dag. Maar vooral zijn humor ligt mij wel. Een schrijver met een gevoel voor humor en een gedacht. Een te koesteren combinatie. Maar Tom kan nog veel meer, zo leerde ik uit de vele interviews en artikels die ik toch maar even heb doorgenomen, ik moest toch ergens mijn inspiratie halen voor deze Laudatio.

Je kan Tom namelijk ook inhuren, wist u dat? Op zijn website vind ik de heerlijke uitspraak: "Ik kan door om het even wie ingehuurd worden, zolang het maar niet te gespecialiseerd is, stel ik mijn handen ter beschikking."

Dat biedt potentieel…

Al moet ik bekennen dat ik hier en daar een woord geschrapt heb, maar dat mag in literatuur, daar mag je de waarheid al eens geweld aandoen, toch? Wat een verademing voor een journalist!

Maar literatuur is ook moeilijk. Ik weet er alles van. Ik vind namelijk het schrijven van een Laudatio al zo moeliijk dat ik gewoon niet eens tot literatuur toe kom. Tom weet er ook alles van. Zijn 368 vrienden op facebook (dat zijn er toch maar liefst 12 minder dan ik, en 4732 minder dan Inge Vervotte) hebben het hele traject kunnen volgen. Want zoals elke volksmens weet, Beleg moet je verdienen, elke dag weer. En dus werd er gezucht, geschrapt, uitgesteld en verder gezwoegd. Zoals alle groten der aarden gaat Tom daarvoor ook graag eens op een ander, en dus werden vrienden opgetrommeld om hun deuren en huizen open te stellen, liefst afgelegen en zonder internet in de buurt, heel vervelend voor zijn 368 facebookvrienden. Gelukkig maakt hij dat nadien altijd goed met heerlijke onthullingen zoals toen hij opbiechte dat hij nog altijd mickey mouse sokken draagt, de Flair leest en soms schrijft in zijn zwembroek. Wij, zijn 368 echte vrienden, vergeven hem dat graag. Uiteindelijk doet hij toch hard zijn best. Welke schrijver herschrijft 4 keer, vier keer, zijn flaptekst? Als Tom al zo hard schaaft aan de tekst op de achterflap van het boek, wat moet dat binnenin niet zijn…

Maar laten we het eens over Beleg hebben en de vrouw in Tom. Want Tom heeft zich helemaal ingeleefd in de psyche van Judith, een jonge vrouw uit Eritrea die nu haar geluk hoopt gevonden te hebben hier bij ons. Meteen begrijp ik waarom Tom het zo zwaar had de voorbije jaren. Een man die een vrouw wil doorgronden moet inderdaad leren schrappen en wroeten. Zuchten en kreunen. Maar Tom leert snel, hij weet dat wij ons gat al gauw te dik vinden en houden van mannen met een verhaal en een gevoel voor humor. En dat wij moeilijk kunnen zwijgen, en dus in de titel van het boek al meteen alles prijs geven: "hoe mijn lief mij bedroog met een Masaï en hoe dat ons huwelijk in gevaar bracht". Voila, tot zover de suspens. U weet dus al meteen hoe deel 1, hoe mijn lief mij bedroog met een Masai, afloopt. Gelukkig willen we wel altijd nog weten hoe en hoeveel seks eraan te pas kwam. Maar vrouwen zijn niet zo sterk in seks-scènes en al zeker niet als het over die van hun lief gaat met een ander. Wie een stomende Tom wil lezen, had toch maar beter de Goedele gekocht. Maar wie een boek over liefde wil lezen zit goed. Want voor mij gaat Beleg in de eerste plaats over liefde. Over een vrouw die haar man probeert te vergeven en te begrijpen, want alles heeft zijn oorzaak en zijn gevolg, en soms maak je fouten. Al moet ik toegeven dat ik toch even frons als ik lees dat Judith na alles wat er is gebeurd toch met haar Arno wil trouwen, want "als ze kan kiezen tussen een man die met een ander neukt en daar trots op is, of één die er zich schuldig over voelt, dan weet ze het wel". Of is dit Tom die stiekem aan het woord is, vraag ik me af, een man die hoopt dat we zijn misstap zullen vergeven als hij zichzelf maar genoeg kastijdt? Vergeet het Tom, in literatuur misschien, but don't try this at home.

Maar Judith is meer dan dat. Ze is vooral een vrouw die vanuit haar hart en gut-gevoel de wereld en de mensen probeert te begrijpen. Een zelfstandige vrouw, die zelf wel zal bepalen wie ze vertrouwt en vergeeft, "je gelooft wat je zelf wil, en ik kies zelf wel wat ik pik of niet". Een jonge vrouw die probeert voet aan de grond te krijgen in onze maatschappij, inburgeringscursussen heeft gevolgd, werkt waar ze kan en het moeilijk heeft met haar lotgenoten die , eens hier aangekomen, zich nestelen in hun lot en hun dagen slijten, wachtend op een beter bestaan. Judith is een doener, ambitieus en vast van plan om hier te blijven. Haar papieren heeft ze intussen, je kan je afvragen of ze die  Arno eigenlijk dan nog wel nodig heeft?

Want Arno is een échte man. Bij alles heeft hij wel een verhaal, maar als het over gevoelens gaat dan is hij weg. Hij moet eerst zelf verwerken hoe hij zijn lief heeft kunnen bedriegen vooraleer hij haar een uitleg wil geven. Ik zei het al, the real stuff. Praat moeilijk over zijn problemen, want ja,  verbleken bij die van Judith, dus daarom hield hij ze maar voor zichzelf. "In zeker zin zou je kunnen zeggen dat hij zich schaamde voor zijn problemen, omdat ze zo onbenullig waren". En dus zeggen we niets en kruipen we in bed met een Masaï?? Tom?

Ook zijn liefde voor zijn vader kan ie al even moeilijk uiten. Hun relatie is zoals zovele vader-zoon-relaties, vol liefde en ergernissen, onbegrip, frustratie en tanden bijten, woorden inslikken en er toch samen het beste van maken. Als teken van goodwill trekt hij met zijn vader naar Marseille, een reis die hen verder van elkaar zal verwijderen dan ooit tevoren. Ook zijn vader, Léon, heeft het lastig. Hij verwart liefde met totale loyaliteit. Wie hem liefheeft volgt hem. Hij doet goed, helpt anderen en staat steeds paraat, maar eist volledige toewijding. hij kwetst en zalft, redt en verraad.

Liefde is een moeilijk dier.

Maar ik hoor u al de hele tijd denken: dit is toch een boek van Tom Naegels? Dat moet toch over racisme en multiculturaliteit gaan? Blank, bruin, zwart, katholiek, vrijzinning en moslim? Uiteraard. Tom blijft trouw aan Tom. Ook in dit boek gaat ie weer op zoek naar wat ons bindt en ons verwijderd van elkaar, waarom we soms die andere beter begrijpen dan ons eigen bloed, waar de communicatie misloopt tussen wij en hen. Maar vergis u niet, dit is geen remake van Los. Dat voelde voor mij veeleer aan als een tijdsdocument, vertrekkend vanuit Tom zelf, de schrijver-journalist die zicht beweegt in een stad die steeds complexer wordt, met de rellen in Borgerhout op de achtergrond, en dat terwijl een man strijd voor zijn recht op sterven. En een liefde die de cultuurverschillen niet kan overbruggen. Dit boek, Beleg, zet een stap verder. Tom heeft hier nog duidelijk de hand in, dit is zijn wereld, of athans toch de wereld waar hij deel wil van uitmaken, maar zijn stem, zijn bedoeling ook, verdwijnt meer op de achtergrond. De actualiteit al evenzeer. Dit gaat om hun wereld, de wereld van een handvol personages die met elkaar verbonden zijn door bloed, lot of liefde. Mensen die zoals wij allen worstelen met zichzelf en met de ander. Kleur, ras of geloof  maken daar deel van uit, maar zijn niet de kern, de essentie. We are all suckers for love. En dat wil maar niet altijd lukken.

Maar hoe multicultureel en universeel de thema's ook zijn, het boek is ook oervlaams. En dat zit hem vooral in de taal. Tom is een gewone Vlaamse jongen, die heel goed kijkt en observeert en daarvoor heel gewone, kleurrijke woorden gebruikt. Geen grootspraak, geen "ausculteren", gewoon, luisteren, kijken, voelen en neerschrijven. Verhalen van gewone mensen in gewone mensentaal. Er zullen er zijn die daar neerbuigend over  doen. Geen enkele Duitse filosoof geciteerd, geen enkel vers uit de Koran, niets nada. Zelfs geen liedjes van de Strangers.

Maar ‘t is wel eerlijk. En dus kwetsbaar. Net als zijn personages. Hopelijk net als u. Zeker net als hij.