Eerste kinderboek van Tom Naegels

Tom Naegels, een van de jonge Vlaamse beloftevolle auteurs die in 1997 debuteerde met Het heelal in!, bracht onlangs een knotsgek kinderboek op de markt.

Als schrijvers van werk voor grote mensen eensklaps een boekje uitbrengen voor de kleine medemens, ben ik meestal heel argwanend. En het gebeurt met de regelmaat van een klok. Geertrui Daem schreef twee jaar geleden het weinig ophefmakende Knuffel, Luk Saffloer debuteerde als kinderboekenschrijver met het halfzachte en betuttelende Samen ben je nooit alleen, Johan Terryn bracht jaren geleden Wannes weet waarom op de markt, een grappige vraagbaak voor kinderen, schrijfster Hermine Landvreugd debuteerde in het genre met het niet onaardige Willem is een weerwolf. Blijkbaar heeft het genre een aantrekkingskracht, maar veel te vaak lijkt het ernaar alsof de schrijver in kwestie denkt dit wel even tussendoor te kunnen doen, het genre ondertussen zwaar onderschattend. En bovendien overtuigd van het feit toegevingen te moeten doen aan hun lezerspubliek, met nefaste gevolgen. Onervaren kinderboekenschrijvers struikelen meestal over dezelfde steen: ze schrijven te kinderachtig. De jonge lichting Vlaamse schrijvers is niet vies van kindercultuur. Dat bewijst Dimitri Leue bijvoorbeeld. Of Michael De Cock, scenarioschrijver die twee jaar geleden debuteerde met het kinderboek 1.000 woorden, een 'tragisch' liefdesverhaal met flauwe humor en zeer nadrukkelijke taalspelletjes. Ook Tom Naegels, een van de jonge Vlaamse beloftevolle auteurs, gooide pas nog een kinderboek op de markt.

Hoe ik vergeten raakte heeft een aantal mooie uitgangspunten. De titel is heerlijk mysterieus en poëtisch, evenals de aanloop tot het verhaal. De auteur begint met te vertellen dat je zoveel mogelijk moet onthouden, omdat je bijzonder bent als je je meer herinnert dan een ander. Meteen trekt hij de poort van de verbeelding wijd open en spint hij verder op dit idee. Wie heel oud is kan zich dingen herinneren die geen enkele levende mens ooit gezien heeft. De oma van het hoofdpersonage bijvoorbeeld weet nog dat er vroeger geen mensen waren. Er volgt een aantal scènes waarbij een meisje geboeid naar de verhalen van oma over het premenselijke tijdperk luistert. De relatie grootouder-kleinkind staat in heel wat kinderboeken centraal. Oma en opa hebben meer tijd om stil te staan bij de dingen, en kinderen kunnen bij hen terecht met onpraktische vragen. Dat is ook hier het geval. De archetypische eigenschappen van de oma komen hier allemaal aan bod: een verhalen vertellende oma, de oma als collectief geheugen, de dementerende oma, de koppige oma die niet oud wil worden,…

Deze oma is kampioen in het niet vergeten van de dingen. Heel trots legt ze in haar hoofd een heuse encyclopedie van feiten en data aan. Maar tegelijk lijdt ze aan de typische oma-kwaal: ze vergeet. Er komen gaten in haar duizelingwekkende geheugen en daar kan ze moeilijk mee leven.

Kleindochter Pia probeert haar oma tot rede te brengen, maar dan blijkt dat oma uitgedaagd wordt door een concurrente: Zelda, de oudste vrouw ter wereld, en tegelijk de vrouw die zich nog het meest herinnert. Zelda is een soort kermisattractie die een tv-show heeft waarbij ze niet de toekomst voorspelt, maar in het verleden van mensen kijkt. Er volgt een tv-duel tussen de oma's. Met feiten en data wordt gestreden om de eerste plaats in de wedstrijd van het zich herinneren. En terwijl Pia's oma oefent, gebeuren er wonderlijke dingen met Pia. Ze krijgt heel wat vergeten objecten en mensen te zien. Opa waart plots weer rond in het huis en op straat komt ze een jongen tegen die al lang verhuisd en vergeten was. Pia raakt zelf vergeten, zelfs door haar ouders. Erg cynisch eindigt het verhaal zo: "Een keer in de week ga ik naar mama en papa. Dan zit ik tussen hen in, op de bank. Al weten ze niet dat ik daar zit, toch is het heerlijk om hun warme lichamen tegen het mijne te voelen. Mama heeft besloten dat ze toch geen kinderen wil. Ze gaan drie keer per jaar op vakantie, en als ze ruzie hebben, is die meteen weer bijgelegd." Hoe ik vergeten raakte is mooi vanwege het gehalte aan 'stof tot nadenken'. Je kunt het lezen als een oppervlakkig flutverhaaltje, maar er zitten een aantal goed gedoseerde gedachtegangen in die dan ook nog mooi in elkaar overvloeien. Pia en haar grootmoeder bevinden zich van het begin tot het einde in een absurde, groteske situatie, maar het soort fantasie spreekt me iets te weinig tot de verbeelding. Als oma het vergeten verleden oprakelt, heeft ze het over een struik met paarse belletjes of over blauw en rood gras. Voor er mensen waren, waren er zingende kroketten en dansende aardappelpuree. Er zijn de grapjes zoals een zonnebloem die familieportretten schilderde of een konijn met een horloge. Het concept van Hoe ik vergeten raakte zit goed, de uitwerking leidt soms te ver. Maar al bij al ben ik aangenaam verrast door een aantal mooie scènes en originele beelden. Zoals deze mooie gedachte: "De dingen die we vergeten zijn, liggen tussen ons in, vertelde ze. De daken liggen vol ballen. De kelders steken vol sokken die in de wasmachine verdwenen zijn. De straten krioelen van de puzzelstukjes die ontbreken in puzzels van 500 of van 1.000 stukjes. Voor je neus liggen ze. Voor het oprapen."

Belle Kuijken

Tom Naegels Tekeningen: Irma Smeets

Hoe ik vergeten raakte Voor kinderen tussen 9 en 12 jaar De Eenhoorn, Wielsbeke, 60 p., 9,75 euro.