In de drie dagen sinds het onverwachte ontslag van Karl Drabbe bij uitgeverij Polis zijn er twee verklaringen opgedoken die het politiseren: Drabbe zou zijn ontslagen omdat hij Vlaamsnationalist is, en Drabbe zou zijn ontslagen omdat hij het oneens was met de beslissing van het nieuwe management om een (ik heb het natuurlijk niet gelezen, maar laat ons zeggen: zeer waarschijnlijk) virulent anti-islamitisch boek van Wim Van Rooy, dat al klaar was voor druk, alsnog terug te trekken. Volgens Van Rooys zoon Sam gebeurde dat omdat het boek niet meer paste in de nieuwe, mainstream koers die de uitgeverij wilde varen.

Sam Van Rooy is geen 100% objectieve bron, maar het is een feit dat het boek van zijn vader aangekondigd was, en het is ook een feit dat het nu niet zal verschijnen. (Of toch niet bij deze uitgever, en een nieuwe vinden is nu ook weer niet zo simpel, zelfs voor boeken die niét virulent anti-islamitisch zijn.) Dat moet iedere schrijver recht door het hart gaan: al die tijd, energie en liefde die je in een boek gestoken hebt, en dan op de valreep moeten horen dat het toch niet gedrukt wordt – dat is een ramp. Zelfs als je als uitgeverij meent dat dergelijke boeken in de toekomst geen plaats meer hebben in je fonds, dan was het menselijker geweest om het eerder aangegane engagement te honoreren.

Dat het boek niet verschijnt, is nog om een andere reden jammer. Ik ben geen fan van de Van Rooys, om het mild te stellen, en zij evenmin van mij, om het mild te stellen, maar ze vertegenwoordigen een invloedrijke intellectuele stroming. In ieder Westers land zijn er intellectuelen die het als hun taak zien om hun land te waarschuwen voor het nieuwe nazisme, zijnde de islam, zoals er in ieder Westers land ook intellectuelen zijn die het als hun taak zien om het land te waarschuwen tegen het nieuwe nazisme, zijnde de islamofobie. De toekomst zal uitwijzen wie van de twee ons de endlösung brengt, dan wel – zoals ik, Gutmensch die ik ben, geloof – dat het twee uitersten zijn in een heftig, gepolariseerd, potentieel verscheurend maar in onze contreien gelukkig nog beheersbaar debat over een geopolitieke en demografische omwenteling die zich sneller heeft voltrokken dan een samenleving kan verdragen. En die om die reden ook publiek moeten kunnen worden geuit.

Mainstream platformen, zoals grote kranten of uitgeverijen, trachten dat ‘potentieel verscheurende’ van het debat te beheersen door de uitersten er uit te weren. Dat is iets anders dan het populaire verhaal over een ‘culturele elite’ die zijn eigen ideologie opdringt aan een onwillig volk. Wie een krant als De Standaard of de aanbiedingsfolder van Polis leest, weet dat de bandbreedte best groot is. Maar er zijn grenzen. De mainstream omarmt veel, maar is ook duidelijk (zij het zelden expliciet) over wat ze niet accepteert. Omdat ook het publiek zo is. Lezers lijken nogal op ‘de culturele elite’: voor iedereen is er een grens aan de diversiteit aan opinies die hij wil aangeboden krijgen. Dat is op zich geen probleem, zolang die extremere opinies elders terecht kunnen, bij kleinere spelers die er dan mee kunnen pronken dat zij wél durven publiceren waar ‘de elite’ zijn ogen voor sluit.

En dat is wat hier zo tragisch is. Toen Harold Polis ontslagen werd, vreesden velen voor een verschraling van het boekenlandschap. Nu lijkt het alsof eerder het omgekeerde gebeurd is: Polis blijkt erin geslaagd te zijn om het fonds dat hij bij De Bezige Bij opgericht had, te repliceren bij Pelckmans. Zelfde uitgever, zelfde personeel, zelfde schrijvers, zelfde vormgeving. Het is nog afwachten wat voor type fonds Katrien Van Hauwermeiren, Harold Polis’ opvolgster, zal uitbouwen, maar de kans is groot dat Vlaanderen in plaats van één, nu twéé mainstream, algemene literaire en non-fictie uitgeverijen telt. Wat een weelde!

Terwijl Pelckmans, dat onder Karl Drabbe boeken publiceerde die in de catalogi van die mainstream uitgeverijen vreemd zouden hebben gestaan maar er net daarom een interessante aanvulling bij vormden, en waar ‘de Vlaamse Eric Zemmour’ nog net wél binnen de bandbreedte viel omdat die bandbreedte binnen die niche nu eenmaal anders wordt aangevoeld, de facto verdwenen is.

In de geschreven pers is die verdringing van uitersten niet zo erg, omdat je altijd kan zeggen: De Standaard kan niet alles doen, maar u kan met uw opiniestuk terecht bij Doorbraak, bij ’t Pallieterke, bij De Wereld Morgen, op uw eigen blog….

Voor teksten van zeshonderd bladzijden lang, waar schrijvers enkele jaren aan werken, ligt dat enigszins anders.