Zelfs Terzake had er een item over. Godsdienstleraar geïnterviewd. Zijn leerlingen. Rik Torfs. Wat vonden zij ervan dat de BBC niet meer spreekt van ‘voor en na Christus', omdat dat ‘niet neutraal' zou zijn? Ze vonden het onzin natuurlijk.

Het was ook onzin – het hele verhaal dan. De BBC heeft niets uitgevaardigd. Het gaat om een verzinsel van de tabloid The Mail on Sunday, dat zich als een lopend vuurtje heeft verspreid. Werkelijk overal stond het: van Het Laatste Nieuws tot De Tijd, van Knack.be tot zita.be, in De Morgen en in deze krant… Als ik het goed heb, zijn deredactie.be en De Standaard de enigen die een rechtzetting hebben geplaatst. Stel dus dat u een boze lezer van een van die andere titels tegenkomt: het enige wat er klopt, is dat er op de wetenschapspagina van de BBC website, zoals gebruikelijk in sommige wetenschapstakken, gesproken wordt van ‘common era'. Er is verder geen richtlijn. In de meeste programma's wordt gewoon ‘voor en na Christus' gebruikt.

Het gaat om een kort berichtje, dus waarom ga ik er hier op in? Allereerst omdat het iets vertelt over de rol van persagentschappen in het verspreiden van flat earth news. Als alle Vlaamse nieuwssites op zondag, en alle gedrukte kranten op maandag het verhaal brengen, baseren ze zich telkens op hetzelfde bericht van persagentschap Belga. De journalisten die ik erover sprak, inclusief die van deze krant, zeiden: ‘Het was zondag. We konden niet zelf naar de BBC bellen. We gingen ervanuit dat Belga het verhaal wel gecheckt had.' Mijn advies zou zijn om daar niet meer vanuit te gaan. Tegelijk zou ik aan Belga het omgekeerde advies geven: wees je bewust van je invloed. Wees poortwachter, in plaats van doorgeefluik.

Een tweede reden is dit typisch een van die berichten is die wereldwijd worden overgenomen, in radioshows becommentarieerd, door komieken gehoond, in columns neergesabeld, op Facebook gedeeld en via Twitter uitgespuwd… Een verhaal als dit raakt immers aan ‘onze identiteit' en dat ligt, begrijpelijk, gevoelig. Dat een tabloid als de Mail die gevoeligheid uitbuit voor het eigen commerciële en politieke belang, da's één ding. Andere titels hoeven daar niet in mee te gaan.

Levende christelijkheid

Er is een derde reden waarom ik erover begin. Als ombudsman word ik regelmatig gecontacteerd door christenen, die niét het gevoel hebben dat hun geloof en tradities gezien worden als basis van ‘onze identiteit'. Zij hebben de omgekeerde indruk: dat het christendom vaak in een negatief daglicht wordt geplaatst. Ook in de krant.

Zo schrijft een lezer naar aanleiding van de Wereldjongerendagen: ‘Er verschijnen nauwelijks artikels over, en als het dan toch gebeurt, gaat het over honderd mensen die over de kostprijs zeuren.' Andere lezers vroegen waarom het enige wat er over de slottoespraak van de Paus verteld werd was, dat hij het homohuwelijk bekritiseerde.

Bij het recente Pausbezoek aan de Duitse Bondsdag meldden katholieke lezers me dan weer dat het verslag in De Standaard veel negatiever klonk dan dat in Duitse media als Die Zeit, Der Spiegel, de Frankfurter Allgemeine of de ARD. Dat laatste klopt: waar de correspondent van deze krant meldt dat de Paus sterk ontgoochelde, lezen we in de Duitse pers dingen als ‘Paus oogst erkenning van alle kanten'.

Toch denk ik niet dat er per se iets mis is. In beide gevallen bericht de krant wel vanuit een duidelijk niet-katholiek, seculier of wereldlijk ‘buitenstaandersperspectief'. Ze stelt vragen als: hoeveel kosten die jongerendagen, kan het arme Spanje dat dragen, waarom waren er protesten tegen zijn komst, doet de Paus ook uitspraken over hete hangijzers? Voor wie, als katholiek, de WJD als een positieve, warme, religieuze gebeurtenis ziet, kan dat kil en afstandelijk overkomen.

Ik contacteerde correspondent Antoine Verbij over het grote contrast tussen zijn beoordeling van de pauselijke toespraak, en die van Duitse media. Hij antwoordde me dat dat hem ook had verrast. Hij interpreteerde de Duitse commentaren eerder als ‘beleefdheidsfrasen aan het begin van een bezoek dat nog alle kanten op kon.' Hij blijft bij zijn analyse: ‘Als journalist had ik de taak gesteld de verwachtingen vooraf te vergelijken met wat de Paus uiteindelijk zei. De verwachtingen die ik in de eerste alinea opsom, heb ik niet verzonnen maar zijn stuk voor stuk gebaseerd op citaten. De discrepantie is gigantisch groot.' Verbij wijst er op dat de Duitse media aan het einde van het bezoek veel minder enthousiast zijn: ‘Wie de Duitse kranten van vandaag leest, bespeurt een hoop teleurstelling.'

Verslaggeving is altijd ten dele een interpretatie, zeker als het gaat over de beoordeling van een redevoering. Zolang de journalist zich baseert op bronnen, citaten en zijn eigen expertise, is een verschillende duiding nog geen verkeerde. Al toont het wel aan dat dezelfde toespraak in de ene krant als ‘briljant' kan worden geduid, en in de andere als een grote ontgoocheling.

God vergeten?

‘We zijn God aan het vergeten. Dat kan leiden tot het verlies van onze diepste identiteit', luidde een van de korte citaten over de Wereldjongerendagen in De Standaard. Het bijschrift van de krant luidt: ‘De Paus blijft waarschuwen voor de gevolgen van de secularisatie.'

Ik weet niet of ik die ‘blijft' ironisch moet lezen.

Indien wel, dan is de ironie wat ongepast. De Paus is niet de enige die waarschuwt voor een verlies van identiteit. Al deze verhalen – dat van de BBC, en de twee over de Paus – getuigen van een merkwaardige paradox. Enerzijds is onze nieuwsmedia, deze krant incluis, zo geseculariseerd dat nieuws uit de katholieke wereld routineus vanuit een kritisch buitenstaandersperspectief wordt verslagen. Anderzijds is ze zo beducht voor een mogelijk té verregaande stap in die secularisering – ze gaan de christelijke jaartelling toch niet afschaffen? – dat men onvoldoende scepsis aan de dag legt  tegenover een verhaal dat wel érg veel kenmerken bezit van een hoax.