De kunstenaar als parasiet

IK ben nog vergeten Het Laatste Nieuws te feliciteren omdat ze de kaap van het miljoen lezers genomen hebben. Geen krant deed ooit beter. Bovendien scoren ze, in tegenstelling tot wat nog vaak gedacht wordt, bij alle bevolkingsgroepen. ,,Het aantal lezers van Het Laatste Nieuws met een diploma van hoger onderwijs is ei zo na even groot als het hele lezerspubliek van een krant als De Morgen '', schreven ze. Beetje gemeen, maar ik kon er wel mee lachen.

Dit weekend verging dat lachen me. Meer dan een miljoen lezers, onder wie ik, lazen op de voorpagina: ,,Nieuwe stadsdichter krijgt vijfduizend euro voor zes gedichten.'' Volgde een artikel over de nieuwe Antwerpse stadsdichter, Ramsey Nasr, waarin opnieuw benadrukt werd dat hij vijfduizend euro kreeg voor zes gedichten.

Ik begreep niet goed waarom dat op de voorpagina stond. De vorige stadsdichter, Tom Lanoye, heeft ook vijfduizend euro gekregen. Vijfduizend euro is gewoon het loon van de stadsdichter. Al twee jaar. Hij krijgt dat om zijn naam, gezicht en creativiteit aan de stad te verbinden, en om het gebruiksrecht op zijn teksten voor meerdere jaren af te staan. Dat is beslist in 2002. Toen stond dat al in de krant. Gaan ze het volgend jaar nog eens schrijven? En het jaar daarop? Maar goed, dat hoort allicht bij de tendens tot nieuwsrecyclage: de lezers zijn dat toch vergeten.

Toen zag ik dat Luc Van der Kelen dat nepnieuws aangreep om er schande van te spreken. ,,In Antwerpen bereikte het surrealisme een absoluut hoogtepunt. De stad wierf een nieuwe stadsdichter aan. De man moet zes gedichten schrijven in een jaar en krijgt daarvoor vijfduizend euro. Dat is 833 euro per gedicht of in Belgisch geld 33.600 frank. Hoeveel gepensioneerden moeten daarmee een maand leven?''

Ik zat in bad toen ik dat las. Ik verzoop bijna. Amai, ik was kwaad.

U weet dat ik voor Het Laatste Nieuws gewerkt heb. Vijf jaar. Toen ik zo boos in bad zat, kwamen er allerlei herinneringen boven die mij deden uitroepen: ,,Je moet het potverdikke maar durven schrijven!''

Bijvoorbeeld. Ik herinner me dat er eens plannen circuleerden om De Persgroep van naam te veranderen. Men wilde minder de nadruk leggen op 'pers', omdat het bedrijf meer deed dan dat. Ook aan de journalisten werd gevraagd om mee na te denken. (Mijn voorstel: Club Média. Niet behouden.) Wie de naam vond, kreeg 2.500 euro. Voor één woord, Luc! Hoeveel gepensioneerden kunnen dáár een maand mee rondkomen? En reken maar dat die 2.500 euro een fractie is van wat een communicatiebureau krijgt als het een nieuwe naam bedenkt. Daar kan een heel rusthuis mee onderhouden worden.

Ja maar, dat is geen belastinggeld, hoor ik Luc zeggen. In de privé mag iedereen belachelijk veel geld krijgen. Daar is spilzucht conjunctuurbevorderend. Daar is dat honoreren van talent. (Talent in openbare dienst, dat hoort gewoon niet.)

Goed, ander voorbeeld dan maar. Ik heb dus, zoals vermeld, vijf jaar op de redactie gewerkt. Ik zat er elke dag van tien tot zeven, draaide mee in weekend- en avonddiensten, had twintig dagen betaalde vakantie. In meerdere opzichten was ik werknemer van de krant. Toch werd ik betaald als zelfstandige. Ik was onderdeel van een systeem van schijnzelfstandigheid dat toen veel voorkwam in de media (naar het schijnt is het nu verminderd). Is het gemeen om te stellen dat Het Laatste Nieuws , de krant van de kleine man, altijd op de bres voor de kleine pensioentjes, op die manier jaarlijks een bataljon stadsdichters aan sociale bijdragen uitspaarde? Geld dat gebruikt had kunnen worden om die pensioentjes op te trekken? Dat ze dat maar op hun voorpagina zetten. Dat Van der Kelen dat maar uitlegt aan zijn lezers die met weinig moeten rondkomen, voor hij als volleerd populist schimpt op de schrijvers die de gepensioneerden hun geld afpakken.

Waarom is het zo dat, elke keer als een kunstenaar een beetje geld krijgt, er gehandicapten en gepensioneerden bij gesleurd worden? Als het gaat om verspilling, ontduiking en ongelijkheid, zijn kunstenaars dan echt het logische eerste doelwit? Zijn zij de grote potverteerders, de fraudeurs met de zwarte miljoenen in het buitenland? Of zijn ze gewoon een makkelijk doelwit voor populisten? De kunstenaar als parasiet, vijand van het volk. Schaf de kunst af, de pensioenen zullen stijgen.

Ik lees Het Laatste Nieuws graag. Ik vind het een creatieve, originele, opwindende krant. Alleen moeten ze dringend leren dat niet elk buikgevoel het waard is om een artikel van te maken. Intelligent en volks is een prachtige maar moeilijke combinatie – de allermoeilijkste – waarbij vooral het eerste lid wel eens in de verdrukking komt. Als ze dan toch zoveel hoogopgeleiden hopen te bereiken, is het zaak constant te waken dat zoiets niet gebeurt.