De rellen in het Verenigd Koninkrijk beheersen het nieuws. Omdat er nogal wat Vlamingen in het VK wonen, en omdat herkenbaarheid en nabijheid belangrijke waarden zijn in de hedendaagse journalistiek, staan er op De Standaard Online ook zelfgeschreven getuigenissen van die Vlamingen: hoe ervaren zij de rellen, zijn ze bang, kennen ze getroffenen… De manier waarop de krant die getuigen gezocht heeft, roept vragen op.

Men heeft immers gebruik gemaakt van gegevens die lezers zelf hebben ingegeven, toen ze zich registreerden op de site. Gebruikers worden daar onder meer gevraagd naar hun woonplaats en e-mailadres. Wie aangaf dat hij in het VK woonde, is via dat mailadres gecontacteerd met de boodschap: ‘Volgens onze gegevens verblijft u op dit moment in het Verenigd Koninkrijk. De Standaard wil graag uw verhaal horen. Wat merkt u van de rellen? Blijft u 's avonds binnen? En hoe reageren uw buren en collega's? Bezorg ons uw verhaal via weblog@standaard.be'

‘"Volgens onze gegevens"? Welke gegevens?' protesteert een lezer.

‘Ik vind het schandalig dat mijn gegevens op zo'n manier gebruikt zouden worden', schrijft een lezeres. ‘Ik hoop ten zeerste dat u dat mopje niet herhaalt en u eens goed bezint over de toepassing van uw mailinglist.'

‘Dergelijke mails lijken mij een inbreuk op de privacy', gromt een derde, en nog een andere ‘zou graag weten waar De Standaard de gegevens haalt over waar ik zou zijn.'

Eerst de eerder geestige (of geruststellende) kant van de zaak. Door een technische fout bij het versturen kregen nogal wat lezers de mail, die helemaal niét in het VK wonen. Inclusief lezers die er wel net op vakantie waren geweest – en die dus meenden dat de redactie van De Standaard kennis had van hun vakantieplannen, als ze hun bewegingen al niet dag aan dag kon volgen! Een lezeres dacht dat wij haar opgespoord hadden via haar iPad. Hen kunnen we geruststellen: het gaat dus om een simpele vergissing. Wij kunnen (en willen) niet nagaan waar u zich bevindt.

Dat neemt niet weg dat er een privacykwestie blijft. Het kan confronterend aanvoelen, om op een dag door een onbekende, een anoniem bedrijf bovendien te worden aangeschreven met: ‘Hallo, volgens onze gegevens woont u in het Verenigd Koninkrijk. Zeg, hoe zit dat met die rellen? Merkt u daar wat van?'

‘We doen dat wel vaker, en tot nu toe zijn er nooit klachten over geweest', zegt Bart Dobbelaere, nieuwsmanager van De Standaard Online. ‘De getuigenissen van Vlamingen in een land waar zich een belangrijk nieuwsfeit afspeelt, verrijken de berichtgeving daarover. Het geeft een ander, persoonlijker beeld. Tijdens de opstand in Egypte, de tsunami in Japan of de economische crisis in Griekenland hebben we hetzelfde gedaan. We schrijven ook enkel die lezers aan, die bij hun registratie hebben aangevinkt dat ze akkoord zijn om post van ons te krijgen.'

Mja. Die aan te vinken zin luidt: ‘Ik geef toestemming aan De Standaard om mij via e-mail op de hoogte te houden van interessante aanbiedingen.' Dat is iets anders.

Wie op het registratieformulier naar de disclaimer doorklikt, krijgt wel de privacyvoorwaarden te lezen, waaronder: ‘De gegevens kunnen worden gebruikt om de gebruiker op de hoogte te houden van aanbiedingen van de Corelio-groep (redactionele initiatieven, marktstudies, acties, gepersonaliseerde informatie- en promotiecampagnes i.v.m onze producten en diensten, en andere). De abonnee of gebruiker die dat wenst, kan zich hiertegen op elk ogenblik verzetten.'

Redactionele initiatieven – is dat wat dit is?

‘Zelfs al staat die zin in de disclaimer, dan nog zouden wij oordelen dat de krant hier de privacy van zijn online bezoekers schendt', zegt Eva Wiertz, woordvoerster van de Privacycommissie. ‘"Redactionele initiatieven" is een veel te vaag begrip, waar je al naar moet gaan graven – wie leest die disclaimers? De privacywet spreekt van een ‘inbreuk op de redelijke verwachtingen': wie zijn gegevens invoert op De Standaard Online en met zo'n vinkje aangeeft dat die site hem mag mailen met aanbiedingen en nieuwsbrieven, die mag redelijk verwachten dat hij het nieuws ontvangt, informatie over commerciële acties van de krant of haar partners wellicht… Hij gaat er niet vanuit dat de redactie hem persoonlijk aanschrijft met een concrete vraag. Wil de krant dat wel kunnen doen, dan moet ze haar lezers daar duidelijker over inlichten. Dat is het transparantiebeginsel van de wet: de burger moet duidelijk geïnformeerd worden over wat men van plan is met zijn persoonsgegevens.'

Binnen de context van een krant lijkt deze discussie wat steriel. Journalisten zijn permanent op zoek naar getuigen van een nieuwsfeit: ze vinden die via-via, door terplaatse te gaan, door zoekertjes te plaatsen op Facebook, door telefoonboeken of blogs uit te pluizen, door te Googelen of door een oproep te plaatsen op de site of in de krant: hebt u iets gezien, contacteer ons… Veel redacties hebben daar zelfs een apart oproepnummer voor, en een apart mailadres. Waarom zou je dan gegevens die mensen zélf vermelden, niet mogen gebruiken? Uiteindelijk is die Vlamingen in Londen gewoon een vraag gesteld: wilden ze er niet op ingaan, dan hoefden ze die mail enkel weg te klikken, en niemand zou hen ooit nog lastig gevallen hebben.

‘Het is nooit bij ons opgekomen dat we hier de privacy van onze bezoekers mee zouden schenden,' aldus Lies Lecomte, sitemanager van De Standaard Online. ‘Het is ook niet zo dat er iemand van ons in al die adressen is gaan snollen. Bij het versturen van de mail hebben we simpelweg het hokje Only UK aangeklikt – als een service naar onze andere lezers. De meerderheid woont natuurlijk in België, en die hebben geen boodschap aan een mail die bedoeld is voor de lezers in Engeland.'

Het is natuurlijk geen zware inbreuk op de privacy – de krant heeft geen News of the Worldje gedaan. Wellicht was het de directe aanspreking die tegen de borst stootte: ‘Volgens onze gegevens woont u in het Verenigd Koninkrijk.' De hele kwestie kan opgelost worden door in de algemene nieuwsbrief een algemene oproep te plaatsen: ‘Woont u in het VK en wil u uw ervaringen met ons delen, of kent u mensen die daar wonen en die dat willen, contacteer ons dan op…' Dan ligt het initiatief bij de gebruiker zelf, en is er geen gebruik gemaakt van zijn persoonsgegevens.

‘Of nog sluitender', stelt de Privacycommissie voor, ‘is om bij de registratie een aanklikvakje te voorzien, waarin de lezer de redactie expliciet toestemming geeft om hem te contacteren indien hij zou kunnen bijdragen aan een artikel.'

Als mensen er geen bezwaar tegen hebben om al die ‘interessante aanbiedingen' te ontvangen, zelfs die van niet nader genoemde ‘partners', waarom zouden ze dit dan weigeren?