Hé, da’s een interessante parallel.

De afgelopen week schreef Zuhal Demir een column in De Standaard waar ze zichzelf voorstelde als ‘ex-allochtoon’. Ze was door Knack uitgeroepen als een van de invloedrijkste allochtonen van Vlaanderen, maar moest in die lijst Dyab Abou Jahjah laten voorgaan, een man met wie ze – no shit, Sherlock – ideologisch helemaal niets gemeen heeft. Wat heeft het dan eigenlijk voor betekenis dat we allebei ‘allochtoon’ zijn, vraagt ze zich af. En dus schrijft ze:

‘Ik lust Abou Jahjahs verhaal niet. Ik heb geleerd zonder complexen om te gaan met mijn niet-Vlaamse achtergrond. Abou Jahjah slaagt daar niet in… Abou Jahjah cultiveert het wij-zij-denken waarbij die ‘wij’ een soort belangengemeenschap der allochtonen zou moeten zijn. Ik pas voor die opdeling. Rancune is voor mij geen drijfveer. Ik heb geen rekeningen te vereffenen. Ik behoor tot de wij-groep van alle Vlamingen die kiezen voor het positieve project van samenleven. Een beetje wederzijdse empathie helpt ons daar al enorm bij. Dat sommige Vlamingen elders hun verleden hebben, kan een rijkdom zijn als we ten volle beseffen dat wij samen een toekomst delen. Noem mij maar alvast een ex-allochtoon.’

Mooi is dat.

Maar wat mij opviel was dit. Alle verwijten die Demir hier Abou Jahjah maakt, kennen hun letterlijke equivalent onder Vlamingen die zich verzetten tegen het Vlaams-nationalisme – mensen als Tom Lanoye, Dimitri Verhulst, Arno, Guy Verhofstadt, Matthias Declerq, Karel De Gucht, Ico Maly… Ook zij vinden dat met name de N-VA, de partij van Demir, een wij-zij-denken cultiveert, waarin de ‘wij’ een soort ‘belangenvereniging van Vlamingen’ zou moeten zijn, die die critici als gesloten ervaren, rancuneus, iets voor mensen die rekeningen te vereffenen hebben. Als je zonder complexen omgaat met je Vlaamse achtergrond, dan kun je perfect Belg zijn. En Brusselaar. En kosmopoliet. Waarom gaan we niet op in een grotere ‘wij’-groep van alle Belgen die kiezen voor een positief project van samenleven? Een beetje wederzijdse empathie helpt daar toch al enorm bij?

De gelijkenis is treffend. En niet zo verwonderlijk natuurlijk. Geconfronteerd met een politieke invulling van je eigen identiteit waar je je niet in herkent, zeg je: ‘Liever dan geassocieerd te worden met dié groep, doe ik afstand van die identiteit, of ga ik ze in ieder geval sterk relativeren.’ Als jij het allochtoon-zijn op dié manier invult, noem mij dan maar een ex-allochtoon. Als jij het Vlaming-zijn op dié manier invult, dan ben ik maar een slechte Vlaming. Het ‘niet in mijn naam!’ van de KVS-activisten is het ‘niet in mijn naam!’ van Zuhal Demir. En dan volgt de vlucht naar een hogere identiteit, die als minder beklemmend ervaren wordt.

Demir krijgt voor die instelling natuurlijk applaus van autochtone flaminganten. Is het dan niet al lang de mantra van het democratische, civiele Vlaams-nationalisme: dat niet afkomst bepalend is, maar een gedeelde toekomst? Veel Vlaamsnationalisten begrijpen het oprecht niet, waarom die boze allochtonen à la Abou Jahjah zich maar blijven vastklampen aan de identiteit van hun ouders, en ‘geassimileerde’ allochtonen die publiek verklaren dat het wel meevalt met die discriminatie, gaan uitmaken voor house negro of évolué.

Terwijl ze enkel maar hoeven te kijken naar hun eigen minachting voor Vlamingen die zichzelf koppig ‘nieuwe Belgen’ of ‘post-nationale kosmopolieten’ noemen. De vlucht naar het hogere is een bevrijding voor de één, een verraad voor de ander. Waar de ene gemobiliseerd wordt door de politieke invulling van zijn eigen identiteit, geraakt een ander erdoor vervreemd. Alles wat verenigt, verdeelt. Er is geen “wij-groep” die kiest voor positief samenleven, en in bittere strijd verwikkeld is met een rancuneuze “zij-groep” die rekeningen wil vereffenen. Iedere warme wij is tegelijk, op hetzelfde moment, en vertegenwoordigd door dezelfde personen, een rancuneuze zij.

Het vraagt slechts een beetje wederzijdse empathie om dat in te zien.

Deze tekst verscheen eerder, in aangepaste vorm, op 30 januari 2014 in Doorbraak.