Deze column verscheen in De Standaard van 11 februari 2012. Wat vooraf ging: Unizo verzet zich al geruime tijd tegen het beleid van John Crombez (sp.a), staatssecretaris van Fraudebestrijding. Volgens de zelfstandigenorganisatie wekt hij de indruk dat elke zelfstandige een fraudeur is.

Er leven meer zelfstandigen in armoede, dan dat er villa’s in Frankrijk bezitten. Dat liet Unizo me maandag weten in een mailtje. Een dag later werd het tot reportages verwerkt. ‘Cliché van “rijke zelfstandige” sneuvelt.’ ’15 procent zelfstandigen leeft in armoede.’ Vijftien procent, dat is het landelijk gemiddelde.

Ik vond het een gek mailtje. Unizo gaat in de aanval tegen een stelling die nooit is verkondigd. Eén van de artikels begint met: ‘Omdat er zelfstandigen zijn die het héél goed doen, denkt men dat alle zelfstandigen rijk zijn en een villa met zwembad in het zuiden van Frankrijk hebben.’ Denkt men dat dan? Of deze: ‘Een failliet is niet per definitie frauduleus!’ Jaaa, want dat is wat je hier elke dag kan horen. Kris Peeters, Herman Van Rompuy, Bart De Wever, het Itinera-instituut, enfin, iedereen met een béétje invloed houdt niet op met het in onze hoofdjes te rammen: ‘Ieder faillissement is per definitie frauduleus.’ En laat niemand je wat anders wijsmaken.

De strategie van de veronderstelde veralgemening: werkt altijd. Komt er kritiek, roep dan: ‘Ik krijg de indruk dat de perceptie wordt gecreëerd dat wij hier allemaal, de hele tijd, per definitie, uit onze neus zitten te vreten!’ Het gesprek zal zich verleggen naar de geruststelling dat natuurlijk niet iedereen, dat werd ook niet gezegd, komaan zeg, heeej, je moet dat toch niet zo slecht opnemen, we weten wel dat een meerderheid… U herkent ze van het multiculturele debat (‘De overgrote meerderheid van de moslims wil hetzelfde als wij!’), het pedofilieschandaal (‘Op de duur krijg je de indruk dat alle priesters pedofielen zijn!’), de communautaire trubbles (‘De meeste Walen leven niét van een uitkering!’) en uw echtelijke ruzies (‘Als ik dan toch nooit iets goed kan doen voor u, waarom blijft ge dan eigenlijk nog bij mij?’)

Wat mij dan boeit: is dit een bewuste politieke strategie? Een en ander lijkt te passen in een gecoördineerde aanval tegen fraudebestrijder John Crombez, die tot ieders verbijstering zijn job serieus blijkt te nemen. (Haha, John John John, dàt was nu ook weer niet…) De timing van het Unizo-mailtje spoorde met de gestamelde furie van Steven Vanackere: ‘Fraudebestrijding is natuurlijk heel belangrijk, maar het gaat heel ver om de indruk te wekken dat iedereen als een fraudeur moet worden bestempeld.’ Ik stel me dan een vergadering voor met Karel Van Eetvelt: ‘Oké, Steven? Wij gaan de indruk wekken dat John Crombez de indruk wekt dat iedereen – iedereen hé – als fraudeur moet worden bestempeld. En dan moet Crombez dat tegenspreken: maar neee, allez, dat heb ik toch niet, je moet dat niet zo… en dan, pats! Beginnen wij over iets totaal anders. Armoede. Socialisten zijn zot van armoede. En dan moet hij zeggen dat dat erg is, armoede. Vijftien procent van de zelfstandigen is arm zeg – evenveel als de rest van de Belgen. Verschrikkelijk. En toch loopt hij daar de perceptie te voeden dat alle ondernemers per definitie asociale, schatrijke fraudeurs zijn! Een schandaal! Hie, hie. Als hij dan nog de fiscus de baan durft op te sturen, dan lijkt het alsof hij die sukkelaars nog dieper in hun miserie wil duwen…’

Het kan, dat het strategie is. Al geloof ik dat mensen doorgaans oprecht zijn in hun dwalingen. Mogelijk speelt hier gewoon de echte, eerlijke, ingebeelde angst voor stereotypering, die ondertussen haast iedereen in de greep heeft. Het is een collectieve hypochondrie geworden: de overtuiging dat je gestigmatiseerd wordt, dat er alleen maar negatieve zaken over jou gefluisterd worden, dat je je tegenwoordig precies moet schamen omdat je ondernemer / arbeider / werkloze / allochtoon / fiere Vlaming / hetero / homo / christen / moslim / rijk / arm… bent.

Zielig is het in ieder geval. Ik ben ook zelfstandige. Er heeft tegen mij nog nooit iemand gezegd dat ik per definitie schatrijk zou zijn, dat ik fraudeer, of een villa in Frankrijk bezit. De enigen van wie ik dat stigma te horen krijg, zijn de mensen die beweren voor mij op te komen. Ik ben dat een beetje beu. Jullie spreken niet voor mij. Ik wil wél dat fraudeurs worden aangepakt. Ik zie genoeg collega-zelfstandigen die inderdaad hun kinderen aan belachelijk lage tarieven naar de crèche brengen, of hun privé aankopen als beroepsonkosten inbrengen. Dat degouteert mij. Laat die Crombez doen. Er was er nu eens eindelijk een goed bezig.