Deze column verscheen in De Standaard van 22 september 2012. Wat vooraf ging: imam Nordine Taouil, die eerder als een gevaarlijke radicaal was voorgesteld, duikt nu plots op in de rol van “kritische gematigde moslim”.

Als er nu één man met recht en reden ‘de moslimgemeenschap’ kan worden genoemd, dan is het wel imam Nordine Taouil. Hij vertegenwoordigt op zijn eentje alle mogelijke aspecten en facetten en nuances van de islamitische beleving.

Afgelopen week was hij een ‘kritische Marokkaanse Antwerpenaar.’ Zo staat het in meerdere kranten: ‘Imam Nordine Taouil en andere kritische Antwerpenaren zijn bedreigd door extremisten nadat ze het gewelddadige protest van vorig weekend hadden afgekeurd.’ En luister hoe de imam door Tom Lenaerts werd aangekondigd, toen hij woensdag te gast was in De Kruitfabriek: ‘Zelfs gematigde moslims worden door andere moslims bedreigd.’ In de bedreigingen zelf wordt hij zelfs een ongelovige: ‘Vuile kafier met je vervloekte homo stem. Vieze pedo verdediger brandt in hell.’ (Gsm van de imam, geen smartphone, 18 september.)

En kafier met een homostem zeg, en nog een vervloekte ook – en dat voor een man die drie jaar geleden nog ‘extremistische moslim is van salafistisch-wahabitische strekking’, zoals de chef van de Staatsveiligheid liet optekenen. ‘Hij militeert actief in salafistische kringen.’ Dan was hij daar toch minder succesvol.

In een profiel uit 2009, ten tijde van de heisa over het hoofddoekenverbod op het Antwerpse Atheneum, werd hij ‘amokmaker’ genoemd, ‘provocateur’, ‘mediagek’ en ‘gevaarlijke nar’. ‘Hij is de Philip Dewinter van de Marokkaanse gemeenschap’, zei Ergün Top, de Ergün Top van de Turkse gemeenschap. (De Morgen, 14 september 2009) Een profiel in deze krant kwam tot dezelfde conclusie: ‘Zijn achterban zou een kleine ultraconservatieve minderheid zijn binnen de moslimgemeenschap.’ (De Standaard, 26 juni 2006) ‘Gematigde moslims’ klaagden dat hij niet representatief was, maar dat de media aandacht voor hem hadden, omdat hij straffe dingen zei. Nu klaagt de imam zelf dat de Sharia’s niet representatief zijn, maar dat de media aandacht voor hen hebben, omdat ze straffe dingen zeggen.

Ieder conflict dat van ver of dichtbij te maken heeft met moslims, valt zo steeds in hetzelfde, herkenbare patroon. Telkens is er een dreiging van een kleine maar groeiende minderheid ‘radicalen’, die al dan niet hoorbaar genoeg veroordeeld wordt door ‘de overgrote meerderheid van de gematigde moslims’. Er is angst, en er is geruststelling. Wié de rollen invult, maakt daarbij niet zo uit. De rol van radicaal is al gespeeld door de AEL, Nordine Taouil, hoofddoekdragende tieners, en Sharia4Belgium. De rol van gematigde, door hoofddoekdragende tieners, Nordine Taouil, de AEL, maar niet Sharia4Belgium. Dat komt misschien nog.

Dat het om zeer uiteenlopende conflicten gaat, waar telkens een ander referentiepunt gold, maakt voor het patroon blijkbaar weinig uit. Taouil is zonder twijfel een conservatieve (of in ieder geval: een niet-progressieve) moslim, die al in de media heeft getuigd dat hij weinig geloof hecht aan de evolutietheorie, en die meent dat een moslimvrouw beter een hoofddoek zou dragen. Als het over die thema’s gaat, dan is hij dus een radicaal, jaagt hij schrik aan, en zoeken we naar stemmen die ons geruststellen dat ons referentiepunt overeind blijft: de overgrote meerderheid der gematigde moslims denkt precies zoals wij. Maar hij is niet zo radicaal als onze vrienden van Sharia4Belgium. Dus verplaatst het referentiepunt zich, en maakt de man plots weer deel uit van het grote verbond der gematigden.

Dat een en ander betekent dat de publieke definities van ‘radicaal’ en ‘gematigd’ permanent wijzigen, wat aanleiding geeft tot een golfslag van insluiting en uitsluiting: dan weer hoor je erbij, dan weer lig je eruit… – ik vind dat zelf vrij problematisch, maar ik ben wellicht de enige.

Het zou helpen als we niet bij elk conflict die tweedeling zouden toepassen, en accepteren dat het ook in de levens van onze vrienden moslims al vijftig tinten grijs is wat de klok slaat – wat radicaler over onderwerp 1, wat gematigder over onderwerp 2, compleet onverschillig over onderwerp 4, en onderwerp 3 zelfs rats overgeslagen. Het zou helpen als we niet telkens de ganse groep zouden willen peilen.

Uiteindelijk zijn ook de Sharia’s bij momenten ‘kritische Antwerpenaren’. En hoe.